Το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων παγκοσμίως αυξάνεται. Στις μέρες μας, τα περισσότερα άτομα μπορούν να ζήσουν πάνω από 60 χρόνια ή και περισσότερο. Το μέγεθος και το ποσοστό του ηλικιωμένου πληθυσμού σε κάθε χώρα σε όλο τον κόσμο αυξάνονται.
Μέχρι το 2030, ένας στους έξι ανθρώπους στον κόσμο θα είναι 60 ετών και άνω. Εκείνη την εποχή, το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 60 ετών και άνω θα αυξηθεί από ένα δισεκατομμύριο το 2020 σε 1,4 δισεκατομμύρια. Μέχρι το 2050, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω θα διπλασιαστεί σε 2,1 δισεκατομμύρια. Ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας 80 ετών και άνω αναμένεται να διπλασιαστεί μεταξύ 2020 και 2050, φτάνοντας τα 426 εκατομμύρια.
Παρόλο που η γήρανση του πληθυσμού, γνωστή ως δημογραφική γήρανση, ξεκίνησε σε χώρες υψηλού εισοδήματος (όπως στην Ιαπωνία, όπου το 30% του πληθυσμού είναι ήδη άνω των 60 ετών), πλέον οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος βιώνουν τις μεγαλύτερες αλλαγές. Μέχρι το 2050, τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού ηλικίας 60 ετών και άνω θα ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Εξήγηση της γήρανσης
Σε βιολογικό επίπεδο, η γήρανση είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης διαφόρων μοριακών και κυτταρικών βλαβών με την πάροδο του χρόνου. Αυτό οδηγεί σε σταδιακή μείωση των σωματικών και ψυχικών ικανοτήτων, αύξηση του κινδύνου ασθενειών και τελικά σε θάνατο. Αυτές οι αλλαγές δεν είναι ούτε γραμμικές ούτε συνεπείς και σχετίζονται μόνο χαλαρά με την ηλικία ενός ατόμου. Η ποικιλομορφία που παρατηρείται μεταξύ των ηλικιωμένων δεν είναι τυχαία. Εκτός από τις φυσιολογικές αλλαγές, η γήρανση συνήθως σχετίζεται με άλλες μεταβάσεις στη ζωή, όπως η συνταξιοδότηση, η μετακόμιση σε πιο κατάλληλη στέγαση και ο θάνατος φίλων και συντρόφων.
Συνήθεις παθήσεις που σχετίζονται με τη γήρανση
Συνηθισμένα προβλήματα υγείας μεταξύ των ηλικιωμένων περιλαμβάνουν απώλεια ακοής, καταρράκτη και διαθλαστικά σφάλματα, πόνο στην πλάτη και τον αυχένα, καθώς και οστεοαρθρίτιδα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, διαβήτη, κατάθλιψη και άνοια. Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν πολλαπλές παθήσεις ταυτόχρονα.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της τρίτης ηλικίας είναι η εμφάνιση αρκετών σύνθετων παθήσεων, που συχνά αναφέρονται ως γηριατρικά σύνδρομα. Συνήθως είναι αποτέλεσμα πολλαπλών υποκείμενων παραγόντων, όπως η ευθραυστότητα, η ακράτεια ούρων, οι πτώσεις, το παραλήρημα και τα έλκη πίεσης.
Παράγοντες που επηρεάζουν την υγιή γήρανση
Η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής παρέχει ευκαιρίες όχι μόνο για τους ηλικιωμένους και τις οικογένειές τους, αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία. Τα επιπλέον χρόνια προσφέρουν ευκαιρίες για την επιδίωξη νέων δραστηριοτήτων, όπως η συνεχιζόμενη εκπαίδευση, οι νέες σταδιοδρομίες ή τα παραμελημένα πάθη. Οι ηλικιωμένοι συμβάλλουν επίσης στις οικογένειες και τις κοινότητες με πολλαπλούς τρόπους. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο αυτές οι ευκαιρίες και οι συνεισφορές υλοποιούνται εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από έναν παράγοντα: την υγεία.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το ποσοστό των σωματικά υγιών ατόμων παραμένει περίπου σταθερό, πράγμα που σημαίνει ότι ο αριθμός των ετών που ζουν με κακή υγεία αυξάνεται. Εάν οι άνθρωποι μπορούσαν να ζήσουν αυτά τα επιπλέον χρόνια με καλή σωματική υγεία και εάν ζούσαν σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, η ικανότητά τους να κάνουν πράγματα που εκτιμούν θα ήταν παρόμοια με αυτή των νεότερων ανθρώπων. Εάν αυτά τα επιπλέον χρόνια χαρακτηρίζονται κυρίως από μείωση των σωματικών και ψυχικών ικανοτήτων, τότε ο αντίκτυπος στους ηλικιωμένους και στην κοινωνία θα είναι πιο αρνητικός.
Αν και ορισμένες από τις αλλαγές στην υγεία που συμβαίνουν στην τρίτη ηλικία είναι γενετικές, οι περισσότερες οφείλονται στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον των ατόμων - συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών, των γειτονιών και των κοινοτήτων τους, καθώς και στα προσωπικά τους χαρακτηριστικά.
Αν και ορισμένες αλλαγές στην υγεία των ηλικιωμένων είναι γενετικές, οι περισσότερες οφείλονται σε φυσικά και κοινωνικά περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειάς τους, της γειτονιάς τους, της κοινότητας τους και σε προσωπικά χαρακτηριστικά, όπως το φύλο, η φυλή ή η κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση. Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν οι άνθρωποι, ακόμη και στο εμβρυϊκό στάδιο, σε συνδυασμό με τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά, έχει μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στη γήρανσή τους.
Το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει άμεσα ή έμμεσα την υγεία, επηρεάζοντας τα εμπόδια ή τα κίνητρα για ευκαιρίες, αποφάσεις και υγιεινές συμπεριφορές. Η διατήρηση υγιεινών συμπεριφορών καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής, ιδιαίτερα η ισορροπημένη διατροφή, η τακτική σωματική άσκηση και η διακοπή του καπνίσματος, συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου μη μεταδοτικών ασθενειών, στη βελτίωση των σωματικών και ψυχικών ικανοτήτων και στην καθυστέρηση της εξάρτησης από την περίθαλψη.
Τα υποστηρικτικά φυσικά και κοινωνικά περιβάλλοντα επιτρέπουν επίσης στους ανθρώπους να κάνουν σημαντικά πράγματα που μπορεί να είναι δύσκολα λόγω της μείωσης των ικανοτήτων τους. Παραδείγματα υποστηρικτικών περιβαλλόντων περιλαμβάνουν τη διαθεσιμότητα ασφαλών και προσβάσιμων δημόσιων κτιρίων και μέσων μεταφοράς, καθώς και χώρων για περπάτημα. Κατά την ανάπτυξη στρατηγικών δημόσιας υγείας για τη γήρανση, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο οι ατομικές και περιβαλλοντικές προσεγγίσεις που μειώνουν τις απώλειες που σχετίζονται με τη γήρανση, αλλά και εκείνες που μπορούν να ενισχύσουν την ανάρρωση, την προσαρμογή και την κοινωνικοψυχολογική ανάπτυξη.
Προκλήσεις στην αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού
Δεν υπάρχει τυπικό ηλικιωμένο άτομο. Μερικοί 80χρονοι έχουν σωματικές και νοητικές ικανότητες παρόμοιες με πολλούς 30χρονους, ενώ άλλοι βιώνουν σημαντική μείωση σε νεότερη ηλικία. Οι ολοκληρωμένες παρεμβάσεις δημόσιας υγείας πρέπει να αντιμετωπίζουν το ευρύ φάσμα εμπειριών και αναγκών των ηλικιωμένων.
Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της γήρανσης του πληθυσμού, οι επαγγελματίες δημόσιας υγείας και η κοινωνία πρέπει να αναγνωρίσουν και να αμφισβητήσουν τις ηλικιακές συμπεριφορές, να αναπτύξουν πολιτικές για την αντιμετώπιση των τρεχουσών και των προβλεπόμενων τάσεων και να δημιουργήσουν υποστηρικτικά φυσικά και κοινωνικά περιβάλλοντα που επιτρέπουν στους ηλικιωμένους να κάνουν σημαντικά πράγματα που μπορεί να είναι δύσκολα λόγω της μείωσης των ικανοτήτων τους.
Ένα παράδειγμα τέτοιουυποστηρικτικός φυσικός εξοπλισμός είναι ο ανελκυστήρας τουαλέταςΜπορεί να βοηθήσει τους ηλικιωμένους ή τα άτομα με περιορισμένη κινητικότητα να αντιμετωπίσουν ενοχλητικά προβλήματα όταν πηγαίνουν στην τουαλέτα. Κατά την ανάπτυξη στρατηγικών δημόσιας υγείας για τη γήρανση, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο οι ατομικές και περιβαλλοντικές προσεγγίσεις που μειώνουν τις απώλειες που σχετίζονται με τη γήρανση, αλλά και εκείνες που μπορούν να ενισχύσουν την ανάρρωση, την προσαρμογή και την κοινωνικοψυχολογική ανάπτυξη.
Η απάντηση του ΠΟΥ
Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ανακήρυξε την περίοδο 2021-2030 ως τη Δεκαετία Υγιούς Γήρανσης του ΟΗΕ και κάλεσε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να ηγηθεί της εφαρμογής της. Η Δεκαετία Υγιούς Γήρανσης του ΟΗΕ είναι μια παγκόσμια συνεργασία που φέρνει σε επαφή κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών, διεθνείς οργανισμούς, επαγγελματίες, τον ακαδημαϊκό χώρο, τα μέσα ενημέρωσης και τον ιδιωτικό τομέα για να αναλάβουν 10 χρόνια συντονισμένης, καταλυτικής και συνεργατικής δράσης για την προώθηση μιας μακρύτερης και πιο υγιεινής ζωής.
Η δεκαετία βασίζεται στην Παγκόσμια Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης του ΠΟΥ για τη Γήρανση και την Υγεία και στο Διεθνές Σχέδιο Δράσης της Μαδρίτης για τη Γήρανση των Ηνωμένων Εθνών, υποστηρίζοντας την επίτευξη της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Η Δεκαετία του ΟΗΕ για την Υγιή Γήρανση (2021-2030) στοχεύει στην επίτευξη τεσσάρων στόχων:
Να αλλάξουμε την αφήγηση και τα στερεότυπα γύρω από τη γήρανση.
Για να δημιουργηθούν υποστηρικτικά περιβάλλοντα για τη γήρανση.
Να παρέχει ολοκληρωμένη φροντίδα και υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας για ηλικιωμένους.
Να βελτιωθεί η μέτρηση, η παρακολούθηση και η έρευνα σχετικά με την υγιή γήρανση.
Ώρα δημοσίευσης: 13 Μαρτίου 2023
